Polskie lampy metalohalogenkowe: Różnice pomiędzy wersjami
(→LRJ) |
Nie podano opisu zmian |
||
| (Nie pokazano 8 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | |||
Polskie lampy metalohalogenkowe, zwane w dobie ich produkcji rtęciowo-jodkowymi lub rtęciowo-halogenowymi, to najmniejsza grupa lamp wyładowczych produkowanych w Polsce. Większość z nich nigdy nie wyszła z fazy prototypowej. | Polskie lampy metalohalogenkowe, zwane w dobie ich produkcji rtęciowo-jodkowymi lub rtęciowo-halogenowymi, to najmniejsza grupa lamp wyładowczych produkowanych w Polsce. Większość z nich nigdy nie wyszła z fazy prototypowej. | ||
<br>Te, o których wzmianki pojawiły się na przestrzeni lat, zebrano w poniższej tabeli. | <br>Te, o których wzmianki pojawiły się na przestrzeni lat, zebrano w poniższej tabeli. | ||
| Linia 36: | Linia 37: | ||
| style="width: 5%;" | <center>'''LRJDR'''</center> | | style="width: 5%;" | <center>'''LRJDR'''</center> | ||
| style="width: 20%;" | <center>'''Lampa Rtęciowo-Jodkowo-Dysprozowa Reflektorowa'''</center> | | style="width: 20%;" | <center>'''Lampa Rtęciowo-Jodkowo-Dysprozowa Reflektorowa'''</center> | ||
| style="width: 10%;" | <center>''' | | style="width: 10%;" | <center>'''400W'''</center> | ||
| style="width: 5%;" | ??? | | style="width: 5%;" | ??? | ||
|- | |- | ||
| style="width: 5%;" | <center>'''COBR POLAM'''</center> | | style="width: 5%;" | <center>'''COBR POLAM<br>IEL'''</center> | ||
| style="width: 5%;" | <center>'''LRJP'''</center> | | style="width: 5%;" | <center>'''LRJP'''</center> | ||
| style="width: 20%;" | <center>'''Lampa Rtęciowo-Jodkowa do zastosowań Poligraficznych'''</center> | | style="width: 20%;" | <center>'''Lampa Rtęciowo-Jodkowa do zastosowań Poligraficznych'''</center> | ||
| style="width: 10%;" | <center>''' | | style="width: 10%;" | <center>'''2000W'''</center> | ||
| style="width: 5%;" | ??? | | style="width: 5%;" | ??? | ||
|- | |- | ||
| Linia 48: | Linia 49: | ||
| style="width: 5%;" | <center>'''LRJ/In'''</center> | | style="width: 5%;" | <center>'''LRJ/In'''</center> | ||
| style="width: 20%;" | <center>'''Lampa Rtęciowo-Jodkowa z domieszką Indu'''</center> | | style="width: 20%;" | <center>'''Lampa Rtęciowo-Jodkowa z domieszką Indu'''</center> | ||
| style="width: 10%;" | <center>''' | | style="width: 10%;" | <center>'''400W'''</center> | ||
| style="width: 5%;" | ??? | | style="width: 5%;" | ??? | ||
|- | |- | ||
| style="width: 5%;" | <center>''' | | style="width: 5%;" | <center>'''COBR POLAM<br>IEL'''</center> | ||
| style="width: 5%;" | <center>'''LRJ/Ga'''</center> | | style="width: 5%;" | <center>'''LRJ/Ga'''</center> | ||
| style="width: 20%;" | <center>'''Lampa Rtęciowo-Jodkowa z domieszką Galu'''</center> | | style="width: 20%;" | <center>'''Lampa Rtęciowo-Jodkowa z domieszką Galu'''</center> | ||
| style="width: 10%;" | <center>''' | | style="width: 10%;" | <center>'''400W; 1000W; 2000W; 3500W; 4000W'''</center> | ||
| style="width: 5%;" | ??? | | style="width: 5%;" | ??? | ||
|- | |- | ||
| style="width: 5%;" | <center>''' | | style="width: 5%;" | <center>'''IEL'''</center> | ||
| style="width: 5%;" | <center>'''LRJ/Fe | | style="width: 5%;" | <center>'''LRJ/Fe'''</center> | ||
| style="width: 20%;" | <center>'''Lampa Rtęciowo-Jodkowa z domieszką Żelaza'''</center> | | style="width: 20%;" | <center>'''Lampa Rtęciowo-Jodkowa z domieszką Żelaza'''</center> | ||
| style="width: 10%;" | <center>''' | | style="width: 10%;" | <center>'''400W; 2000W; 3500W'''</center> | ||
| style="width: 5%;" | ??? | | style="width: 5%;" | ??? | ||
|} | |} | ||
| Linia 71: | Linia 72: | ||
<br>Prawdopodobnie najstarsza zachowana i sfotografowana wersja lampy LRJ - stemplowana jako COBR Polam - posiada inną konstrukcję jarznika niż szeroko dostępne i produkowane na przełomie lat 70 i 80 modele. Jarznik ten jest bowiem wyraźnie wykonany jako 3-elementowa konstrukcja, wyposażona dodatkowo w cyrkonowe lustro ocieplające za elektrodą. | <br>Prawdopodobnie najstarsza zachowana i sfotografowana wersja lampy LRJ - stemplowana jako COBR Polam - posiada inną konstrukcję jarznika niż szeroko dostępne i produkowane na przełomie lat 70 i 80 modele. Jarznik ten jest bowiem wyraźnie wykonany jako 3-elementowa konstrukcja, wyposażona dodatkowo w cyrkonowe lustro ocieplające za elektrodą. | ||
<br>Popularne wersje LRJ (wspomniane wyżej, z datami produkcji wypadającymi na końcówkę lat 70 i początek 80), są jednak zbudowane inaczej, ponieważ ze względu na ograniczenia sprzętowo-materiałowe, produkcja "masowa" musiała być odpowiednio dostosowana. Jarznik w tej wersji jest więc jednoelementowy, przez co posiada szeroki spłaszcz - w przypadku lamp MH jest to niewskazane, ponieważ taka konstrukcja odprowadza ciepło z miejsca jarznika i tworzy miejsca, gdzie mogą się skraplać jodki. Nie posiada on również luster na końcach jarznika, co, podobnie, wpływa negatywnie na temperaturę i prężność par w jarzniku. | <br>Popularne wersje LRJ (wspomniane wyżej, z datami produkcji wypadającymi na końcówkę lat 70 i początek 80), są jednak zbudowane inaczej, ponieważ ze względu na ograniczenia sprzętowo-materiałowe, produkcja "masowa" musiała być odpowiednio dostosowana. Jarznik w tej wersji jest więc jednoelementowy, przez co posiada szeroki spłaszcz - w przypadku lamp MH jest to niewskazane, ponieważ taka konstrukcja odprowadza ciepło z miejsca jarznika i tworzy miejsca, gdzie mogą się skraplać jodki. Nie posiada on również luster na końcach jarznika, co, podobnie, wpływa negatywnie na temperaturę i prężność par w jarzniku. | ||
<br>'''Brak technologii i możliwości pozyskania surowców spowodowały, że praktycznie każda lampa LRJ różni się od siebie światłem, ponieważ niemożliwe było bardzo precyzyjne dozowanie halogenków.''' Zamierzaną temperaturą barwową tego źródła był poziom 3800K, jednak w praktyce, przeważająca większość świeciła kolorem zbliżonym do seledynowego, turkusowego, lub dość rzadko zimnobiałego (z obecnymi zafarbami). Długość samego jarznika nie pomagała w | <br>'''Brak technologii i możliwości pozyskania surowców spowodowały, że praktycznie każda lampa LRJ różni się od siebie światłem, ponieważ niemożliwe było bardzo precyzyjne dozowanie halogenków.''' Zamierzaną temperaturą barwową tego źródła był poziom 3800K, jednak w praktyce, przeważająca większość świeciła kolorem zbliżonym do seledynowego, turkusowego, lub dość rzadko zimnobiałego (z obecnymi zafarbami). Długość samego jarznika nie pomagała w uzyskaniu lepszej barwy, ponieważ często nie umożliwiała osiągnięcia odpowiedniego ciśnienia wewnątrz. Żywotność tych źródeł światła była również bardzo niska, w okolicach 2000h, co dla lampy wyładowczej jest bardzo mizernym wynikiem. Problemem była konstrukcja jarznika oraz przede wszystkim czystość samego szkła zastosowanego do jego produkcji. Lampy metalohalogenkowe mają znacznie wyższe wymagania niż lampy rtęciowe, bowiem wymagają szkła o czystości rzędu 1ppm jonów wodorotlenkowych. Pozyskanie takiego szkła w realiach PRL było niezwykle kosztowne lub też bardzo trudne/niemożliwe. Próba skrócenia jarznika skończyłaby się najprawdopodobniej jeszcze większym skróceniem niskiej żywotności lampy. | ||
<br>Niektóre wersje lamp LRJ (zazwyczaj te, w których świetle przeważa kolor seledynowy), można zmusić do pracy bliższej parametrom znamionowym (w zakresie temperatury barwowej) poprzez przeciążenie statecznikiem sodowym 400W lub baterią stateczników. Dzieje się tak, ponieważ wymuszając większy prąd na źródle podnosi się temperatura w jarzniku, co umożliwia odparowanie wszystkich związków i podniesienie ciśnienia par. Wówczas jednak drastycznie spada już i tak niska żywotność takiego źródła. | <br>Niektóre wersje lamp LRJ (zazwyczaj te, w których świetle przeważa kolor seledynowy), można zmusić do pracy bliższej parametrom znamionowym (w zakresie temperatury barwowej) poprzez przeciążenie statecznikiem sodowym 400W lub baterią stateczników. Dzieje się tak, ponieważ wymuszając większy prąd na źródle podnosi się temperatura w jarzniku, co umożliwia odparowanie wszystkich związków i podniesienie ciśnienia par. Wówczas jednak drastycznie spada już i tak niska żywotność takiego źródła. | ||
<br>'''Na chemię lamp LRJ składały się związki Talu (Tl), Indu (In) oraz Sodu (Na).''' Wewnątrz balonu zewnętrznego panowała głęboka próżnia, utrzymywana przez gettery napylane podczas produkcji. Doprowadzenie do górnej elektrody jarznika a zarazem element wsporczy okryty był rurką, mającą eliminować negatywny efekt fotoelektryczny, wywoływany przez silne promieniowanie nadfioletowe. Moce, które zostały udokumentowane przez kolekcjonerów jako fizyczne źródła światła, to: 400W, 700W, 1000W, oraz 2000W. | <br>'''Na chemię lamp LRJ składały się związki Talu (Tl), Indu (In) oraz Sodu (Na).''' Wewnątrz balonu zewnętrznego panowała głęboka próżnia, utrzymywana przez gettery napylane podczas produkcji. Doprowadzenie do górnej elektrody jarznika a zarazem element wsporczy okryty był rurką, mającą eliminować negatywny efekt fotoelektryczny, wywoływany przez silne promieniowanie nadfioletowe. Moce, które zostały udokumentowane przez kolekcjonerów jako fizyczne źródła światła, to: 400W, 700W, 1000W, oraz 2000W. | ||
= LRJR = | |||
O lampie LRJR nie wiadomo zbyt wiele. Z wywiadu przeprowadzonego z P. Ryszardem Łukasiakiem dowiadujemy się jedynie, że źródło to było przeznaczone do naświetlania roślin. Główną różnicą konstrukcyjną był balon, bowiem zamiast standardowego kształtu eliptycznego, był on w formie tzw. "grzybkowej". Dzięki zastosowaniu warstwy aluminium, całość tworzyła lustro paraboliczne, toteż strumień światła był kierunkowy. Inna była również zawartość związków w jarzniku, bowiem pozbyto się jodków talu (Tl), ponieważ uczestnicząc w wyładowaniu generuje on światło w większości zielone, odbijane przez liście. Jedyna moc, która została udokumentowana przez kolekcjonerów jako fizyczne źródło światła, to 400W (jednak nie ma 100% pewności, że to ten konkretny model lampy). | |||
= LRJD = | |||
Lampy serii LRJD to prawdopodobnie drugie, tak duże, podejście polskich inżynierów do wykonania lampy metalohalogenkowej powszechnego użytku. Badania w kierunku jej opracowania rozpoczęły się w pierwszej połowie lat 70. Celem było opracowanie źródła światła, w którego składzie chemicznym znalazłyby się metale ziem rzadkich, ponieważ ich zastosowanie umożliwia znaczne poprawienie współczynnika oddawania barw a także sprawności lampy. Jako wzór wybrano źródło produkcji Osram, model HQI-400W, dostępny wówczas od kilku lat na rynku (m. in. skorzystano z większości aspektów konstrukcyjnych jarznika). Postanowiono również skorzystać z dysprozu (Dy), co jednak okazało się problematyczne, ponieważ brakowało wiedzy i technologii, by dobrać odpowiednią mieszankę. Aby wytworzyć jodek dysprozu, próbowano szeregu sposobów, m. in. dozowanie do jarznika jodku rtęci (HgI<sub>2</sub>) wraz z dysprozem (Dy) oraz mocne ogrzanie płomieniem palnika; podobna operacja, tyle, że z umieszczeniem jarznika w piecu o temperaturze 550 i 650°C; synteza jodku dysprozu wcześniej, przy użyciu fiolek kwarcowych odpompowanych do możliwie wysokiej próżni, umieszczanych później w piecu; wykorzystanie amalgamatu dysprozu zamiast samego metalu; zamiana jodku rtęci na jodek talu; powrót do syntezy jodku dysprozu w fiolce, przy jednoczesnym dodaniu jodku talu. | |||
Aktualna wersja na dzień 15:25, 10 maj 2025
Polskie lampy metalohalogenkowe, zwane w dobie ich produkcji rtęciowo-jodkowymi lub rtęciowo-halogenowymi, to najmniejsza grupa lamp wyładowczych produkowanych w Polsce. Większość z nich nigdy nie wyszła z fazy prototypowej.
Te, o których wzmianki pojawiły się na przestrzeni lat, zebrano w poniższej tabeli.
| Zakład: | Typ: | Rozwinięcie: | Moce: | Informacje: |
|---|---|---|---|---|
COBR POLAM POLAM POLAMP |
||||
| ??? | ||||
(zwana też LRJ/D) |
||||
| ??? | ||||
IEL |
??? | |||
IEL |
??? | |||
IEL |
??? | |||
| ??? |
LRJS
Lampa LRJS jest - prawdopodobnie - jedną z najmniej udokumentowanych, eksperymentalnych lamp metalohalogenkowych, produkowanych w Polsce. Brak jest dokładnych informacji na jej temat; do dziś nie zachowała się żadna sztuka. Na rysunku technicznym przedstawiającym źródło światła, zawarta jest informacja o zapłonniku wewnętrznym, przy czym w oczy rzuca się od razu bimetalowa blaszka zamocowana pomiędzy elektrodą główną a zapłonową. Najbardziej prawdopodobne jest, że lampa uzyskała w nazwie dopisek "z zapłonnikiem wewnętrznym", z powodu posiadania samej tylko elektrody zapłonowej (standardowe lampy LRJ tego nie posiadały). W takiej konfiguracji, element bimetalowy (nieposiadający bańki jak ma to zastosowanie z zapłonnikach tlących), służyłby jako automatyczny zwierak elektrody zapłonowej do elektrody głównej, co zapobiega niekorzystnym reakcjom chemicznym między nimi, poprawiając trwałość lampy.
LRJ
Lampy serii LRJ, ze względu na możliwość wprowadzenia ich do większej niż eksperymentalna produkcji, rozpowszechniły się w Polsce najbardziej. Prace przypadające na rozpoczęcie produkcji lamp LRJ prawdopodobnie rozpoczęły się pod koniec lat 60 - najstarsza zachowana dokumentacja datowana jest na rok 1970 i przedstawia zestaw lampy LRJ 400 do zatopienia w balonie zewnętrznym. Do dziś nie zachowała się jednak żadna sztuka stemplowana jako TELAM (o ile były one faktycznie sprzedawane pod tą nazwą).
Prawdopodobnie najstarsza zachowana i sfotografowana wersja lampy LRJ - stemplowana jako COBR Polam - posiada inną konstrukcję jarznika niż szeroko dostępne i produkowane na przełomie lat 70 i 80 modele. Jarznik ten jest bowiem wyraźnie wykonany jako 3-elementowa konstrukcja, wyposażona dodatkowo w cyrkonowe lustro ocieplające za elektrodą.
Popularne wersje LRJ (wspomniane wyżej, z datami produkcji wypadającymi na końcówkę lat 70 i początek 80), są jednak zbudowane inaczej, ponieważ ze względu na ograniczenia sprzętowo-materiałowe, produkcja "masowa" musiała być odpowiednio dostosowana. Jarznik w tej wersji jest więc jednoelementowy, przez co posiada szeroki spłaszcz - w przypadku lamp MH jest to niewskazane, ponieważ taka konstrukcja odprowadza ciepło z miejsca jarznika i tworzy miejsca, gdzie mogą się skraplać jodki. Nie posiada on również luster na końcach jarznika, co, podobnie, wpływa negatywnie na temperaturę i prężność par w jarzniku.
Brak technologii i możliwości pozyskania surowców spowodowały, że praktycznie każda lampa LRJ różni się od siebie światłem, ponieważ niemożliwe było bardzo precyzyjne dozowanie halogenków. Zamierzaną temperaturą barwową tego źródła był poziom 3800K, jednak w praktyce, przeważająca większość świeciła kolorem zbliżonym do seledynowego, turkusowego, lub dość rzadko zimnobiałego (z obecnymi zafarbami). Długość samego jarznika nie pomagała w uzyskaniu lepszej barwy, ponieważ często nie umożliwiała osiągnięcia odpowiedniego ciśnienia wewnątrz. Żywotność tych źródeł światła była również bardzo niska, w okolicach 2000h, co dla lampy wyładowczej jest bardzo mizernym wynikiem. Problemem była konstrukcja jarznika oraz przede wszystkim czystość samego szkła zastosowanego do jego produkcji. Lampy metalohalogenkowe mają znacznie wyższe wymagania niż lampy rtęciowe, bowiem wymagają szkła o czystości rzędu 1ppm jonów wodorotlenkowych. Pozyskanie takiego szkła w realiach PRL było niezwykle kosztowne lub też bardzo trudne/niemożliwe. Próba skrócenia jarznika skończyłaby się najprawdopodobniej jeszcze większym skróceniem niskiej żywotności lampy.
Niektóre wersje lamp LRJ (zazwyczaj te, w których świetle przeważa kolor seledynowy), można zmusić do pracy bliższej parametrom znamionowym (w zakresie temperatury barwowej) poprzez przeciążenie statecznikiem sodowym 400W lub baterią stateczników. Dzieje się tak, ponieważ wymuszając większy prąd na źródle podnosi się temperatura w jarzniku, co umożliwia odparowanie wszystkich związków i podniesienie ciśnienia par. Wówczas jednak drastycznie spada już i tak niska żywotność takiego źródła.
Na chemię lamp LRJ składały się związki Talu (Tl), Indu (In) oraz Sodu (Na). Wewnątrz balonu zewnętrznego panowała głęboka próżnia, utrzymywana przez gettery napylane podczas produkcji. Doprowadzenie do górnej elektrody jarznika a zarazem element wsporczy okryty był rurką, mającą eliminować negatywny efekt fotoelektryczny, wywoływany przez silne promieniowanie nadfioletowe. Moce, które zostały udokumentowane przez kolekcjonerów jako fizyczne źródła światła, to: 400W, 700W, 1000W, oraz 2000W.
LRJR
O lampie LRJR nie wiadomo zbyt wiele. Z wywiadu przeprowadzonego z P. Ryszardem Łukasiakiem dowiadujemy się jedynie, że źródło to było przeznaczone do naświetlania roślin. Główną różnicą konstrukcyjną był balon, bowiem zamiast standardowego kształtu eliptycznego, był on w formie tzw. "grzybkowej". Dzięki zastosowaniu warstwy aluminium, całość tworzyła lustro paraboliczne, toteż strumień światła był kierunkowy. Inna była również zawartość związków w jarzniku, bowiem pozbyto się jodków talu (Tl), ponieważ uczestnicząc w wyładowaniu generuje on światło w większości zielone, odbijane przez liście. Jedyna moc, która została udokumentowana przez kolekcjonerów jako fizyczne źródło światła, to 400W (jednak nie ma 100% pewności, że to ten konkretny model lampy).
LRJD
Lampy serii LRJD to prawdopodobnie drugie, tak duże, podejście polskich inżynierów do wykonania lampy metalohalogenkowej powszechnego użytku. Badania w kierunku jej opracowania rozpoczęły się w pierwszej połowie lat 70. Celem było opracowanie źródła światła, w którego składzie chemicznym znalazłyby się metale ziem rzadkich, ponieważ ich zastosowanie umożliwia znaczne poprawienie współczynnika oddawania barw a także sprawności lampy. Jako wzór wybrano źródło produkcji Osram, model HQI-400W, dostępny wówczas od kilku lat na rynku (m. in. skorzystano z większości aspektów konstrukcyjnych jarznika). Postanowiono również skorzystać z dysprozu (Dy), co jednak okazało się problematyczne, ponieważ brakowało wiedzy i technologii, by dobrać odpowiednią mieszankę. Aby wytworzyć jodek dysprozu, próbowano szeregu sposobów, m. in. dozowanie do jarznika jodku rtęci (HgI2) wraz z dysprozem (Dy) oraz mocne ogrzanie płomieniem palnika; podobna operacja, tyle, że z umieszczeniem jarznika w piecu o temperaturze 550 i 650°C; synteza jodku dysprozu wcześniej, przy użyciu fiolek kwarcowych odpompowanych do możliwie wysokiej próżni, umieszczanych później w piecu; wykorzystanie amalgamatu dysprozu zamiast samego metalu; zamiana jodku rtęci na jodek talu; powrót do syntezy jodku dysprozu w fiolce, przy jednoczesnym dodaniu jodku talu.